|
Hans en ik hebben een gezamelijke hobby: om begraafplaatsen, monumenten, bijzondere locaties en andere gerelateerde zaken van en over de Wereldoorlogen op te zoeken, over heel de wereld. In het begin was het meer toevallige ontdekkingen, tegenwoordig kijken we bij het plannen van een reis al of er iets onderweg te zien is gerelateerd aan de Eerste of Tweede Wereldoorlog of zelfs andere oorlogen of bijzondere evenementen. |
|
Soms zoeken we een reis er echt op uit: zo was een van de redenen om onze Ruslandreis te doen het feit dat we daar niet alleen Mamajev, maar ook een Duitse en Russische begraafplaats in Volgograd (het voormalige Stalingrad) konden bezoeken... En kozen we voor deze specifieke Japanreis omdat hij zowel Nagasaki als Hiroshima aandeed, en ons de kans gaf op een vrije dag een belangrijke Japanse herdenkingsplaats in Tokyo op te zoeken, de omstreden Yasukuni tempel.
Inmiddels hebben we een aardige verzameling opgebouwd van plekken die iets te maken hebben met de Eerste of Tweede Wereldoorlog - soms toevallig tegengekomen en soms bewust opgezocht, soms internationaal bekend en soms maar heel lokaal. Vaak weten we er weinig over te vertellen, maar we geven ze niettemin graag een plekje op deze pagina.
Op deze pagina vind je foto's van bijzondere plekken, groot en klein, met een korte omschrijving en een link naar de bijbehorende reis. Met iedere reis die we doen kan deze pagina aangevuld worden met plekken die we onderweg bezocht hebben die "passen" in onze hobby. Dus, stay tuned!
Klik op een land uit de lijst hieronder om rechtstreeks naar al onze "vondsten" van dat land te gaan. Bij ieder land kun je vervolgens op de foto's zelf klikken om naar die reis gebracht te worden
AustraliëBarbados
België
Duitsland
Egypte
Engeland
Ethiopië
Filippijnen
Frankrijk
Frans Polynesië
Gibraltar
Griekenland
Hong Kong
Iran
Japan
Kirgizië
Madeira
Maleisië
Malta
Namibië
Nederland
Nieuw Zeeland
Noord Korea
Oostenrijk
Portugal
Rusland
Schotland
Singapore
Spanje
Turkmenistan
Zuid-Afrika
Verenigde Staten
Australië
[terug naar boven]2018, Sydney
2018, Darwin
Tijdens onze wereldcruise in 2018 bezoeken we Darwin, waar we 's ochtends een excursie doen naar de "salties", zout-waterkrokodillen, en 's middags wat monumenten opzoeken in Darwin zelf, in het Bicentennial Park. Bij 31 graden en een luchtvochtigheid van 100% waardoor het veel warmer voelde hebben we het monument voor de USS Peary bezocht: drie vlaggenmasten, een scheepskanon en een plaquette, en een opening tussen de bomen die uitkeek op zee, waar het wrak van de USS Peary nog altijd lag voor de kust. De USS Peary was in de Tweede Wereldoorlog gebombardeerd tijdens een aanval van de Japanners op Darwin en is al zinkend dapper vechtend en schietend tot het einde doorgegaan. Bij uitzonderlijk laag getij kon schijnbaar weleens een stukje van het schip boven de modder van de zeebodem uitsteken. Vlakbij was een plaquette voor een Amerikaanse piloot die tot de dood heeft gevochten om een konvooi te beschermen voor een Japanse aanval op zee, een paar dagen voor ze de haven van Darwin aanvielen.
Vlakbij was de Cenotaph – oorspronkelijk gemaakt ter nagedachtenis aan de Eerste Wereldoorlog, maar later aangepast om ook de Tweede Wereldoorlog te herdenken, zoals zo vaak gedaan werd met Eerste Wereldoorlog monumenten. Deze stond oorspronkelijk bij het huis van de gouveneur, is toen verplaatst naar een andere plek, en in 1992 naar deze plaats verplaatst, die symbool staat voor beide wereldoorlogen. Want dit is het laatste stukje thuisland dat de soldaten zagen als ze in de schepen richting Europa voeren voor de Eerste Wereldoorlog, het kijkt uit over de haven waar de eerste aanval was van de Japanners op Australische bodem, en het is de plek waar het luchtafweergeschut opgesteld stond – vlakbij de cenotaph stond zelfs nog een stenen pilon die een van de wapens markeerde.
2020, Sydney
We hadden tijdens onze wereldcruise in 2019-2020 niet zo'n zin om de stad in te gaan toen we in Sydney waren, en zijn dus alleen naar de hoofdstraat in de vlakbij-gelegen stadswijk Balmain gelopen om te internetten. Toevallig waren de bankjes bij de wifi hotspot bij de lokale supermarkt precies tegenover dit mooie Eerste Wereldoorlog monument, en hingen er ook een paar indrukken van hoe de winkelstraat (en dus het monument) er in vroegere tijden uitgezien had.
2020, Melbourne
2020, Kangaroo Island
Zelfs in het piepkleine plaatsje Penneshaw, op Kangaroo Island, konden we tijdens onze wereldcruise in 2019-2020 een lokaal Eerste en Tweede Wereld oorlogsmonument vinden, voor de gevallen mannen uit de omgeving. Deze lag ook nog eens heel mooi bovenop een lage klif, met ons schip in de verte.
2020, Fremantle
In Fremantle wandelen we naar het lokale herdenkingsparkje ("Monument Hill"), waar een groot oorlogsmonument met een mooi uitzicht over de stad zou staan. Het bleek dat het oorspronkelijke Eerste Wereld oorlogsmonument in de loop der tijd omringd was geraakt met allerlei kleine herdenkingsmonumenten voor Eerste en Tweede Wereldoorlogen, en andere conflicten.
Er stond zelfs een monument dat de Nederlands-Australische samenwerking herdacht tijdens de Tweede Wereldoorlog!
Het hoofdmonument zelf was ook mooi en indrukwekkend, zeker met de zon die de honingkleurige stenen mooi deden kleuren tegen de blauwe lucht.
In een van de bloemenperken om het groepje monumenten heen stond een kleine beeldengroep van een moeder met twee kinderen, die naar het hoofdmonument kijken. Dit monument was gedoneerd door een organisatie die al bijna 100 jaar oud was en zich "Legacy" noemde; we weten het niet precies maar denken een organisatie om de overlevenden op te vangen; veteranen maar ook families van de overleden soldaten, gezien de stijl van het beeldengroepje. Een paar straten verderop kwamen we toevallig het oorspronkelijk hoofdkantoor van de Legacy tegen, met een beeld van een Tommy en verpleegster voor de deur.
Barbados
[terug naar boven]2018, Bridgetown
We vonden al wandelend in Bridgetown, Barbados tijdens onze wereldcruise in 2018 een gedenkteken voor de Eerste en Tweede Wereldoorlogen.
We bezochten ook Westbury Cemetery, waar een aantal Eerste Wereldoorlog, een enkel Tweede Wereldoorlog graf, en twee Duitse krijgsgevangen uit de Eerste Wereldoorlog zouden moeten liggen. Toen we de begraafplaats opstapte moesten we een beetje slikken; hij was enorm! Oef... Echt heel groot, een beetje rommelig opgezet, veel groen, bomen, onkruid, die paar graven zouden we nooit vinden. Gelukkig kregen we een spontane gids in de vorm van een van de tuinmannen op de begraafplaats, die ons naar ieder individueel graf gebracht heeft!
België
[terug naar boven]2005, omgeving van Ieper (Tyne Cot Commonwealth begraafplaats, Langemark Duitse begraafplaats, Menenpoort)
Toen Hans en ik net een paar maanden samen waren zijn we een "romantisch" weekje weg naar België gegaan: specifiek Ieper en omgeving om begraafplaatsen, monumenten en museums van de Eerste Wereldoorlog op te zoeken. Het was gezellig, leuk en we werden er allebei even enthousiast van: de hobby was ontstaan! Niet alleen de grote bekende begraafplaatsen zoals Tyne Cotmaakte indruk, maar misschien nog wel meer juist de kleine begraafplaatsen met maar een paar man, begraven waar ze gevallen waren: in een koeienveld, in een bos, op een heuvel. Indrukwekkend en indringend. Ook de Duitse begraafplaats Langemarken de "kratermeren" rondom Ieper maakte indruk, net als de "Last Post" ceremonie bij de Menenpoort.
Duitsland
[terug naar boven]2016, Bodenmais
In januari 2016 gaan we weer eens een weekje winters wandelen, dit keer in het Beiersche Woud in Duitsland. In het plaatsje Bodenmais vinden we bij het kapelletje een gedenkteken voor een gesneuvelde soldaat uit de Eerste Wereldoorlog en bij de dorpskerk een paar lokale monumenten voor de mannen en jongens uit het dorp en de directe omgeving die in de Eerste en Tweede Wereldoorlog gesneuveld zijn. Ook op de begraafplaats zien we burgergraven waarop met een speciaal tekentje, wat wij een "oorlogskruisje" noemen, aangegeven wordt als iemand in de oorlog gesneuveld is.
2016, Bischofsmais
Ook weer in het Beiersche Woud in Duitsland vinden we in onze standplaats Bischofsmais een lokaal gedenkteken voor de mannen en jongens uit het dorp en de directe omgeving die in de Eerste en Tweede Wereldoorlog gesneuveld zijn. En ook hier weer vinden we op de lokale begraafplaats burgergraven waarop met het speciale vierkante kruisje aangegeven wordt als iemand in de oorlog gesneuveld is, of woorden zoals "vermist" of gevallen als men niet precies wist wanneer en waar die persoon gesneuveld was.
2016, Keulen, Andernach, Koblenz, Cochem, Bernkastel, Mainz
In maart 2016 gaan we nog een keer naar Duitsland, dit keer vanuit het water. We bezoeken allerlei plaatsen langs de Rijn en de Moezel en vinden overal wel grote en kleine monumenten van de beide Wereldoorlogen. Van een bronzen kei in de straat voor een gedeporteerde Jood, of een naam van een verloren zoon op een familiegraf, tot de tot monument uitgeroepen ruïnes van gebombardeerde kerken, grote monumenten en begraafplaatsen... Bijna allemaal wel indrukwekkend! We hebben er zelfs een aparte paginavoor gemaakt, zo veel hebben we gezien.
Ook bezoeken we twee prachtige, grote, oude "Hauptfriedhoven", hoofdbegraafplaatsen, in Mainzen Koblenz. Hier waren zelfs een aantal graven en monumenten te vinden voor soldaten die in de Napoleontische oorlogen gesneuveld of gewond waren geraakt, opgericht door overlevenden.
Egypte
[terug naar boven]2015, Suezkanaal
Tijdens onze wereldreis per vrachtschip in 2015 varen Hans en ik begin februari door het Suezkanaal in Egypte, en komen dit bijzondere monument toevallig tegen onderweg: het Suez Defense Monument. Een monument van de Eerste Wereldoorlog, met de enigszins vervaagde maar nog leesbare tekst: 1914 – Defense du canal de Suez – 1918. Het waren twee monolieten van zandsteen, duidelijk steen uit de regio, met daaronder twee enorme gestileerde engelen, een beetje Art Nouveau qua stijl. Weliswaar enigszins beschadigd, maar toch best indrukwekkend om te zien.
Engeland
[terug naar boven]2010, Londen
We bezoeken in Londen in 2010 onder andere het Imperial War Museum, dat een enorme kelder heeft die in allerlei kleine gangetjes en kamertjes verdeeld is die volledig gewijd zijn aan alle mogelijke aspecten van deze enorme oorlogen, van het dagelijkse leven in de loopgraven tot de politieke beslissingen. Een hele mooie collectie!
2011, Studley Royal, Yorkshire
In Engeland heeft iedere stad of dorpje wel een monument voor de lokale gevallenen van de Eerste en Tweede Wereldoorlogen. We komen op onze bezoekjes aan familie in Yorkshire dan ook regelmatig op allerlei plekken een groot of kleiner monument, vaak met "poppies" en/of persoonlijke toevoegingen, tegen. Zoals hier in 2011 in het landhuis van het landgoed Studley Royal, waar ook Fountain's Abbey op ligt.
2014, Noord Yorkshire
Tijdens ons weekje rondrijden in 2014 langs de nationale parken van Yorkshire, Noord Engeland, bezoeken we "Dean & Manor Road Cemetery"in Scarborough, omdat we gelezen hadden dat er ongeveer 90 Commenwealth graven zouden zijn. Dat werd zoeken naar een speld in een hooiberg, we hebben er eentje gevonden, omdat ze dus niet zoals in andere begraafplaatsen bij elkaar in een apart gedeelte gezet waren, maar kriskras verspreid bij hun familie bijgezet. En aangezien er ongeveer 55.000 graven zijn in deze prachtige overvolle, dromerige Victoriaanse begraafplaats vol heuveltjes, geheime tuintjes, bruggen en doorkijkjes, was dat dus niet te doen. De begraafplaats zelf was echt een van de mooiste die we ooit bezocht hebben! Voor de rest kwamen we natuurlijk regelmatig herdenkingsmonumenten in dorpskerkjes en op pleinen tegen.
2015, Southampton
Tijdens onze wereldreis per vrachtschip bezoeken Hans en ik eind januari 2015 de "Cenotaph" in Southampton, het herdenkingsmonument voor de lokale gevallenen in de Eerste Wereldoorlog en latere oorlogen. We hadden maar een paar uurtjes de tijd om van het schip af te komen en de stad in te gaan, aan het einde van de dag, maar het is toch gelukt! Omdat het monument zelf zo aan het verweren was dat de namen van de gevallenen aan het vervagen waren, hebben ze op enig moment alle namen ook op grote glazen platen er omheen gezet, best een mooie en indrukwekkende oplossing.
Ook bezochten we de dichtbijgelegen "Titanic Engineer's Monument", aangezien een derde van de slachtoffers van de Titanic-ramp bemanningsleden uit Southampton waren. Dit monument heeft wel niets met de Wereldoorlogen te maken maar is toch een bijzonder monument voor hele dappere mensen, die bleven pompen zodat nog zo veel mogelijk passagiers gered konden worden - wetende dat ze het zelf niet zouden overleven.
2018, Tilbury
Op de een na laatste dag van onze wereldcruise in 2018 bezoeken we Tilbury, aan de Thames Rivier in Engeland. Hier was niet echt iets te vinden over de Wereldoorlogen binnen loopafstand (we hadden niet zo'n zin om ver te lopen vandaag!), wel lag vlak naast de cruiseterminal het Tilbury Fort, een fort uit de tijd van Henry VIII, waarvandaan mogelijkerwijs in de Eerste Wereldoorlog een Duitse marine zeppelin, L15, in juni 1915 uit de lucht is geschoten - er is alleen wel wat discussie waarvandan precies het rake schot geschoten werd. In de Tweede Wereldoorlog werd het fort opgenomen in de verdedigingslinies van de Thames.
2018, Northampton en Leicester
In 2014 bezoeken we weer eens familie in Noord Engeland, en doordat we een beetje laat waren met de ferry boeken, reden we vanuit het zuidelijk gelegen Harwich, oost van Londen. Dat gaf ons de gelegenheid om een aantal oorlogsgedenktekens te bezoeken, in de breedste zin van het woord. Zo bezochten we in Northamptonen Leicestertwee bijzondere Grade I monumenten: gebouwen van buitengewoon belang, ontworpen door de indertijd belangrijkste architect voor dit soort monumenten, Sir Edwin Landseer Lutyens, die heel veel oorlogsmonumenten ontworpen heeft, inclusief die in Thiepval, in Frankrijk. Deze twee monumenten hadden de door hem ontwikkelde karakteristieke beschilderde stenen vlaggen.
2018, Flixborough
We bezochten het piepkleine dorpje Flixborough, dat een van de dertien "Dubbel Dankbaar Dorpjes" is, verspreid door Engeland, Wales en Ierland, dorpjes die zowel van de Eerste Wereldoorlog als van de Tweede Wereldoorlog alle jongens en mannen die gingen vechten levend terugkregen. Helaas was de dorpskerk waar een mooi gebrandschilderd raam was die dit haast ongelofelijk feit herdacht gesloten.
2018, South Elmham St. Michael
We hebben deze week ook een ander "Dubbel Dankbaar Dorpje", South Elmham St. Michael, bezocht, en hier konden we gelukkig wel de dorpskerk in. Daar hingen twee eenvoudige ingelijste A4tjes, eentje voor iedere oorlog: een lijstje van mannen die waren gaan vechten en allemaal levend teruggekomen waren. Uit eerbetoon voor de gevallenen uit andere dorpen in de omgeving lag er een ontzettend interessant dik boek met persoonlijke verhalen van gesneuvelde lokale soldaten in de dorpskerk.
2018, Engeland
Tijdens onze paar dagen in Engeland zien we onderweg (al dan niet gepland) natuurlijk nog allerlei kleine en grotere monumenten voor de twee Wereldoorlogen. Bijzonder was de Tweede Wereldoorlog tank op een (hoog!) voetstuk, ter ere van het "Desert Rats" regiment die in de bossen buiten Thetford getraind hadden, en ook bijzonder was het (onverwacht kleine!) monument voor Engelandvaarders die in de Tweede Wereldoorlog specifiek per kajak geprobeerd hadden Engeland te bereiken, opgericht door de laatste overlevende van die Engelandvaarders. We hadden ook nog gehoopt deze week monumenten van het "there but not there" project te vinden, een landelijk herdenkingsproject, maar dat is helaas niet gelukt.
2018, Great Bircham
We hebben het kleine dorpje Great Bircham bezocht, waar op de begraafplaats van de St. Mary kerk een ereveldje uit de Tweede Wereldoorlog lag, voor Engelse en internationale piloten, die gesneuveld waren in de "Battle of Britain", inclusief dus ook totaal zo'n 11 Duitsers. En het herdenkingskruis op dit ereveldje (standaard op ieder Commonwealth begraafplaats en voor ons vaak een herkenningspunt om het Commonwealth ereveldje te vinden op hele grote begraafplaatsen) was zelfs de eerste die ooit gezet was. Het viel ons op dat alle Duitsers apart lagen van de Commonwealth piloten, behalve één die echt middenin de eerste rij van de Commonwealth graven lag. Maar wel met een typische Duitse grafsteen (ieder land heeft op dergelijke ereveldjes zijn eigen herkenbare vorm of stijl grafsteen, zijn we ons sinds Hong Kong tijdens onze wereldcruise steeds meer gaan beseffen). Interessant was ook dat er net buiten het ereveldje 3 graven lagen van piloten, maar dan zonder een Commonwealth grafsteen. Deze waren zo te zien voor de oorlog officieel begon al gesneuveld. Terwijl we er stonden te kijken kwamen een aantal gevechtsvliegtuigen over ons heen vliegen – die kwamen vanuit Londen, waar er vandaag gevierd werd dat de RAF 100 jaar bestond. Er zou nog een Eerste Wereldoorlog graf moeten zijn, maar daarvan wist ik al van internet dat die ergens tussen de gewone burgergraven op de algemene begraafplaats lag, dus toen we uitgekeken waren op het ereveldje zijn we nog even door de algemene begraafplaats geslenterd. Het blijft altijd een beetje een soort vossenjacht of je dan zo’n graf kunt vinden. Tijdens het slenteren raakte we aan de praat met een tuinman die hier bezig was met zijn collega om het terrein netjes te houden. Hij wees ons het graf aan van een jongeman waarvan hij overtuigd was dat het het Eerste Wereldoorlog graf moest zijn, en toen stelde hij voor dat we even in de kerk zelf keken als we wilde. Binnen lag alles overhoop vanwege herstelwerkzaamheden, maar we vonden er een groot informatiebord over het ereveldje; met uitleg waarom die ene Duitser tussen de Commonwealth soldaten lag! Emil Rodel, die op 6 december 1939 gesneuveld was, was namelijk het allereerste oorlogsslachtoffer in deze omgeving, en is, ondanks dat hij de vijand was, met volle militaire eer begraven in een leegstaand hoekje van de algemene begraafplaats van de kerk. In 1940 ontwierp de CWGC, de commissie verantwoordelijk voor Commonwealth oorlogsgraven, precies in deze hoek een ereveldje, en omdat hij op “de verkeerde plek” lag in het ereveldje voor het ontwerp, zou hij verplaatst worden. Maar daarop protesteerde de lokale dorpsbewoners dat hij gewoon moest blijven liggen waar hij begraven was, en zo zijn de Commonwealth graven dus om hem heen gelegd! Fascinerend!
2018, Norwich
We bezoeken deze week ook Norwich Cemetery, de grote stadsbegraafplaats met zo'n 500 Commonwealth graven. Het ereveldje viel ons eigenlijk een klein beetje tegen; meestal zijn ze fantastisch onderhouden en vaak ook mooi ontworpen – maar we raken dan natuurlijk ook verwend, met alle, vaak prachtige, ereveldjes die we op onze reizen vinden! Het gras was bruin, niet zo gek met de extreme droogte en warmte van de afgelopen weken, maar toch opvallend voor een ereveldje, en de ene ingang was duidelijk bedoeld om dicht te groeien, en de andere ingang was gewoon een metalen hekje in de heg. Maar we hebben er uitgebreid rondgekeken natuurlijk, en vonden zelfs weer een rijtje van vijf Duitsers achterin de rijen Commonwealth graven. De Canadezen en New-Foundlanders (toen een zelfstandig land) lagen aan de andere kant van het kruis en het veldje ten opzichte van de Commonwealth soldaten. Tijdens het rondkijken op het ereveldje waar Hans zo'n 250 graven telde (de rest lagen verspreid door de grote algemene begraafplaats), zagen we een busje van de CWGC staan, de Commonwealth commissie die verantwoordelijk is voor het wereldwijd beheren van erevelden en Commonwealth oorlogsgraven, dus we bleven nog een beetje rondhangen toen we zagen dat er twee tuinmannen onze kant op kwamen – daar wilde we wel eens mee kletsen, we hadden nog nooit iets of iemand “in het echt” gezien van de CWGC! Het werd een heel leuk gesprek, de ene tuinman wist veel van alles af, hij wist zelfs hoe het ereveld in Hong Kong boven de stad lag en erop uit keek! We hebben er een hele tijd mee gekletst, zij waren namelijk ook nieuwsgierig naar ons en onder de indruk van onze inmiddels grote "verzameling" oorlogsgraven; erg interessant en leuk!
Ethiopië
[terug naar boven]2016, Afar Regio (in de buurt van Logiya)
November 2016 zijn we met een vulkanische rondreis door het noorden van Ethiopië getrokken, en iets met oorlogsgedenktekens is wel het laatste wat we verwachtte te vinden; we hadden er dus zelfs niet eens voor gekeken van te voren, wat we meestal wel altijd doen! Maar de Italianen zijn natuurlijk in 1936, vlak voor de Tweede Wereldoorlog, Ethiopië succesvol binnengevallen als gevolg van de Tweede Italiaans-Ethiopische Oorlog, en hebben daar 5 jaar gezeten tot ze verdreven werden tijdens de Tweede Wereldoorlog. We kwamen dus onderweg de door een aardbeving vernietigde ruinë van een Italiaans fort tegen.
2016, Addis Abeba
Plus, (speciaal voor ons geregeld), we bezoeken een Italiaanse oorlogsbegraafplaats in de hoofdstad Addis Abeba, vol graven van de Tweede Wereldoorlog.
En vlakbij is een Commonwealth oorlogsbegraafplaats (de Addis Abeba War Cemetery met 294 oorlogsgraven), waar we ook een tijdje rondlopen, geinteresseerd gevolgd door de tuinmannen die duidelijk niet vaak bezoekers zien en ons hielpen met planten voor grafstenen weghouden zodat we de opschriften konden lezen.
Filippijnen
[terug naar boven]2018, Manila
Als onderdeel van een scheepsexcursie tijdens onze wereldcruise in 2018 hebben we de kans om "The Manila American Cemetery and Memorial" te bezoeken, en krijgen daar ook alle kans voor. Het was een indrukwekkende begraafplaats: op het gigantische terrein lag het monument in het midden, en daar om heen stonden rijen en rijen spierwitte marmeren kruizen, ruim 17.000, met een enkele Davidsster ertussen. Er stonden mooie grote bomen en wat bloeiende borders en het gras was echt zo perfect dat het bijna nep leek. Om de begraafplaats heen stonden glimmende torenflats en het zonnetje scheen mild om het helemaal mooi af te maken. Eerst liepen we rond het centrale monument. Ieder van de twee halfronde galerijen had aan beide uiteindes een ruimte met een gat in het dak als verlichting, en op iedere muur van iedere ruimte waren 3 meter hoge kaarten van mozaiek gemaakt die de belangrijkste strijden van de Amerikanen in de Tweede Wereldoorlog weergaven. Erg mooi gedaan! Iedere galerij zelf had een gang in het midden en de dwarswanden aan beide kanten van de gang waren vol met name van vermisten, wel 36.286; mariniers, soldaten, piloten, lokale gidsen, van alles. Terwijl je liep zag je op de grond de zegels van iedere Amerikaanse staat gegraveerd, en tussen de dwarswanden keek je naar binnen uit over het centrale grasveld en naar buiten uit over de graven. Bij verschillende namen stond een kleine rozet; deze vermisten waren inmiddels gevonden en bijgezet bij de graven. En soms stond er bij een naam een gouden ster, een medal of honour. Het was erg mooi en ingetogen. De toren tussen de twee galerijen in bleek een kleine kapel te bevatten. Deze was erg mooi, ieder oppervlak was bedekt met blauw mozaiek en heel de binnenkant van de toren was één ruimte. Op de wand waar je op keek als je binnenstapte was een metershoge vrouw afgebeeld in mozaiek, en het geheel was mooi natuurlijk verlicht door een stenen traliewerk aan beide zijkanten. Erg mooi! Aan beide kanten van het altaar waren vlaggen, de Amerikaanse vlag en de vlag van ieder legeronderdeel van het Amerikaanse leger.
Frankrijk
[terug naar boven]2006, Omgeving van Normandië
We besloten een maand met de camper door Normandië te gaan trekken. Normandië is een hele mooie omgeving, maar wij gingen weer met een specifiek doel, om dit keer bunkers, begraafplaatsen en stellages van de Tweede Wereldoorlog op te zoeken. Door de constante en hevige regen is het uiteindelijk maar een weekje geworden, helaas... Met name de ingetogen Duitse begraafplaatsen zoals La Cambemaakte indruk, en de enorme verwoesting van Pointe du Hocdie nog altijd het landschap definiëert.
2015, Somme gebied, Frankrijk
Eind oktober 2015 hebben we behoefte aan een uitstapje en rijden we naar het Somme gebied in Frankrijk om daar een heel weekend langs de ontelbare begraafplaatsen en monumenten van de Slag om de Sommein juli 1916 te rijden. Het weer was prachtig en we hebben bijna letterlijk van zonsopkomst tot zonsondergang herdenkingsparken, -monumenten en begraafplaatsen van bijna alle deelnemende landen in deze zware slag van de Eerste Wereldoorlog bezocht!
Frans Polynesië
[terug naar boven]2018, Bora Bora
Tijdens onze wereldcruise in 2018 maken we een excursie per jeep van het eiland Bora Bora, en bezoeken een van de grote kanon-stellages die in alle vier de windstreken opgesteld waren op het eiland in de Tweede Wereldoorlog. Om er te komen moesten we een erg steile weg op, een jeep van een andere groep had zelfs panne gekregen onderweg naar beneden en moest door onze chauffeurs uit de weg geduwd worden. Een van de twee kanonnen op deze stellage stond er nog, en was wel 6 meter lang! Het uitzicht over de baai was ook erg mooi, en de kanonnen waren nog altijd zo goed opgesteld dat je ze nauwelijks zag in het struikgewas.
2018, Papeete, Tahiti
Hans en ik zijn in Papeete tussen twee scheepsexcursies door snel gelopen richting een "Monument aux Morts", een mooi monument voor de soldaten van de Eerste Wereldoorlog. Het monument had mooie bronzen figuren erop, die zo te zien ooit deels kleurig geëmaileerd waren. Daarna liepen we onderweg terug naar het schip via een klein parkje waar we een monument zochten over de atoomproeven die hier in de buurt gehouden zijn. Geen oorlogsmonument maar heeft wel degelijk met oorlogen te maken! Het is een enigszins omstreden monument, maar het wordt schijnbaar gedoogd omdat het een kwestie is die de eilanders na aan het hart ligt en ze het waarschijnlijk niet zullen toestaan als de Franse regering het weghaalt. Na even zoeken vonden we het, met van iedere plek waar ooit een atoomproef gedaan of atoombom gevallen was, een steen in het monument gemetseld.
Gibraltar
[terug naar boven]2018, Gibraltar
Toen we met het cruiseschip in 2018 in Gibraltar waren, hebben we wat dingetjes met betrekking tot de Wereldoorlogen opgezocht, om op een ontspannen manier een beetje rond Gibraltar te slenteren. Als eerste bezochten we de "Gibraltar Cross of Sacrifice". Het kruis herdacht 7 Eerste Wereldoorlog soldaten en 91 Tweede Wereldoorlog piloten die een zeemansgraf hadden.
Vervolgens liepen we richting North Face Cemetery, waar er zo’n 678 graven zouden moeten zijn van de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Die lag vlakbij de Rots, en aan een hele mooie kant ervan, de bijna vertikale kliffen vol gaten van de tunnels die erin gegraven zijn om hem te verdedigen. We vonden achterin de begraafplaats een paar platte stenen, waaronder een paar van de Eerste Wereldoorlog en van de Tweede Wereldoorlog. Het leek wel alsof ze verplaatst waren vanuit een ander gedeelte – zeker eentje die in duizend stukjes gebroken was en zorgvuldig weer goedgelegd! Er zou op deze begraafplaats één Nederlander uit de Tweede Oorlog begraven moeten zijn, wij vonden er in een weggestopt hoekje TWEE met Nederlandse grafstenen, maar niet diegene die we zochten, Dirk Bol, een marconist! Dus er moeten er drie liggen... Maar de twee namen die we vonden waren niet bepaald Nederlands om te zien – “S. Mian”, en “See Lee Sung”, een koksmaat en een matroos, en er was duidelijk verder niet veel van bekend want er stond bijna niets verder op hun grafstenen zoals van welk schip ze waren of zo.
Rondom zagen we wat op het eerste oog veel meer oorlogsgraven leken, maar het bleken van veteranen of zelfs gewoon militairen te zijn, die in ieder geval allemaal later overleden waren dan tijdens de oorlogen. En terwijl we hier aan de achterkant aan het verkennen waren kwamen we een groepje graven tegen omlijst door een nette heg – hier waren ongeveer 100 graven waaronder twee Poolse graven van de Tweede Wereldoorlog. Er lagen een of twee soldaten van Afrika-korpsen, en zelfs een Rear Admiral, van de HMS Eaglet – dat was een belangrijke militair! Tussen de gewone graven vonden we uiteindelijk geleidelijk aan steeds meer “echte” oorlogsgraven. Het bleek dat de oorlogsgraven, vooral van de Eerste Wereldoorlog maar ook wel van de Tweede Wereldoorlog, her en der verspreid waren op de grote begraafplaats. Soms in kleine groepjes, en de Commonwealth War Graves Commision had duidelijk wel gesommeerd om er wat uniformiteit aan te geven door ieder graf of graven te omlijsten met een betonnen randje en witte gravel, maar het was desondanks toch nog een rommelig geheel en totaal niet overzichtelijk. Hans denkt dat de gesneuvelden begraven werden in deze begraafplaats zoals het uitkwam en ze stierven, en we zagen inderdaad op gegeven moment dat diegene die rond dezelfde datum gesneuveld waren, ook vaak in elkaars buurt begraven waren. En vaak stonden er tussen de standaard Commonwealth-grafstenen ook persoonlijke grafstenen – wat ook wel Hans zijn theorie bevestigde, ze werden gewoon op een gewone begraafplaats begraven. Maar ondertussen gingen er natuurlijk ook burgers dood, en die werden er ook tussendoor begraven en zo werd het al met al een rommeltje en niet de nette rijen die je vaak op militaire begraafplaatsen vindt of in afgescheiden gedeeltes van burgerbegraafplaatsen. Al met al behoorden deze commenwealthgraven tot de slechtst onderhouden die we tot nu toe tegengekomen zijn. Vreemd als je bedenkt dat Gibraltar “Brits” is.
Onderweg de stad inlopend kwamen we wat anti-tank versperringen tegen, de enigste nog zichtbaar op Gibraltar, en een mooi standbeeld voor de Gibraltar Defence Force in de Tweede Wereldoorlog. Daarna liepen we naar de poort die we zochten, de "Naval Monument Gibraltar / Britsh War Memorial". Het was een monument in de vorm van een ceremoniele poort in de stadsmuur gemaakt, gedateerd van 1932, en bestemd als monument voor de Amerikaanse en Britse marines in de Eerste Wereldoorlog. Langs de trap aan de achterkant (of voorkant, afhankelijk van welke kant je het benaderde) hingen op de muren wat herdenkingsplaquettes.
Onderweg terug naar het schip lopend kwamen we langs een monument voor de evacuatie van burgers in de Tweede Wereldoorlog.
Griekenland
[terug naar boven]2010, Maleme, Kreta
We konden helaas door slechte bewegwijzering de geallieerde begraafplaats bij Souda niet vinden, op Kreta. Maar de Duitse begraafplaats in Maleme gelukkig wel. Het blijft ongelofelijk hoeveel levens (Duits, geallieerd en Grieks) er verloren zijn om een relatief klein eilandje in te nemen en daarna weer terug te nemen. Bij Maleme werd in totaal 4465 Duitsers herdacht die aan land, in de lucht of op zee gestorven waren tijdens het innemen en verdedigen van Kreta, het merendeel daarvan in 1941 bij het innemen: het is daarmee een van de grootste Duitse kerkhoven op niet-Duitse grond, buiten Rusland. De persoonlijke verhalen die we daar lazen van soldaten en van hun familieleden die hen zochten waren erg indrukwekkend.
Hong Kong
[terug naar boven]
Tijdens onze wereldcruise in 2018 zijn we in Hong Kong met z'n tweetjes het openbaar vervoer ingedoken en via 3 metrolijnen en een eindje lopen uitgekomen bij het prachtig gelegen "Sai Wan War Memorial and Cemetery", een Commonwealth begraafplaats met ongeveer 1528 Commonwealth soldaten uit de Tweede Wereldoorlog, waarvan er 444 niet zijn geïdentificeerd. Daarnaast zijn er 77 oorlogsgraven met een andere nationaliteit, vooral Nederlandse. De slachtoffers vielen schijnbaar vooral bij de gevechten in 1941 en in de krijgsgevangenenkampen.
Sai Wan ligt prachtig in de heuvels van Hong Kong met uitzicht over de stad, tussen alle andere begraafplaatsen daar in de buurt. Het is de grootste oorlogsbegraafplaats in Hong Kong, en op de muren van het monument dat de ingang vormt staan de namen van ruim 2000 soldaten die in de slag om Hong Kong gesneuveld zijn of daarna in gevangenschap, en die geen bekend graf hebben. Er is hevig gevochten om Hong Kong, en onder andere verschillende Indiaase regimenten hebben hier ook veel verliezen geleden; van 144 van hen staan de namen ook op het monument, omdat zij volgens de gebruiken van hun geloof gecremeerd zijn. Verder waren er ook 72 namen van graven van soldaten op het vastenland van China die niet onderhouden konden worden. In de begraafplaats lagen nog 20 lokale soldaten en 8 burgers. En, hier lagen schijnbaar ook de resten van krijgsgevangenen begraven die in Taiwan overleden zijn.
Het ontwerp van de langgerekte begraafplaats was met het monument (de “Memorial Hall”) bovenaan, dan de Britse soldaten, dan de Nederlandse soldaten en de Canadese soldaten, en onderaan de Indiaase soldaten die wel volgens hun geloof begraven wilde worden. Onderaan de heuvel was het karakteristieke kruis, en bovenaan het altaar. Langs beide lange kanten van de begraafplaats waren bomen en bloeiende struiken, en er was een klein opzichtershuisje waar zo te zien de tuinman woonde die het onderhield. En het uitzicht over de stad was natuurlijk erg mooi.
Al gauw vonden we tussen de Engelsen een rij Nederlanders, met “bolle” grafstenen met de Nederlandse leeuw erin, met twee ongeindentifceerde “geallieerde soldaten” in het rijtje – die zijn vermoedelijk ook Nederlanders maar konden ze waarschijnlijk niet definitief genoeg identificeren. Het blijft altijd indrukwekkend en ik vind het eigenlijk wel mooi hoe ze de graven meestal per land of regio scheiden; dan is de impact eigenlijk nog groter – want nu was heel het schuine gedeelte van de begraafplaats Engels (exclusief dat rijtje Nederlanders), en hier lag een veld Canadezen, rij na rij. Achter de Canadezen was het kruis, en daarachter lagen de rest van de Nederlanders, 4 rijen. Ongelofelijk. Zelfs een Majoor Admiraal lag er, ene Elzenga.
Iran
[terug naar boven]2016, Yazd
We liepen in 2016 in het centrum van het stadje Yazd. Op het plein voor de façade van de moskee was een grote lage betegelde verhoging gemaakt. Dat bleek een monument te zijn voor enkele ongeïdentificeerde soldaten uit de Iran-Iraq oorlog, zoals onze lokale gids uitlegde. Er lagen verse bloemen op de graven, best indrukwekkend zo'n mooi blauwbetegeld monument
2016, Teheran
Er was tijdens onze rondreis door Iran in 2016 weinig kans om monumenten van de Wereldoorlogen te bezoeken omdat het een vol georganiseerd programma was, maar ook omdat dat soort dingen een beetje gevoelig kunnen liggen en daarvoor moet je vaak vooraf toestemming hebben. Omdat hij te weten was gekomen van onze interesse, kwam onze lokale Iraanse gids aanzetten met een speciaal uitstapje voor de hele groep; we hebben, geheel buiten het programma, tegen het einde van de reis nog de enorme begraafplaats "Behesht-e Zahra" kunnen bezoeken waar soldaten van de Iran-Iraq oorlog begraven lagen. Wat een indrukwekkende begraafplaats; hier liggen 1.3 miljoen graven, waarvan ongeveer een half miljoen van Iraanse soldaten uit die oorlog.
Ook in Teheran liepen we, vlakbij het Oudheidkundig Museum, weer langs een monument voor ongeïdentificeerde soldaten uit de Iran-Iraq oorlog. Wat een impact heeft die oorlog op Iran, en ongetwijfeld ook Irak, gehad!
Japan
[terug naar boven]2014, Nagasaki, Japan
In Japan bezoeken we de tweede stad die door een atoombom gebombardeerd is, Nagasaki. Het Nagasaki Peace Park ligt bij het epicentrum waar de bom explodeerde, en daar heeft Hans de gelegenheid om de hand van een overlevende te schudden.
2014, Hiroshima, Japan
We bezoeken tijdens onze rondreis ook de eerste stad die door een atoombom gebombardeerd is, Hiroshima. We hebben hier een halve dag de tijd om de vele indrukwekkende monumenten, de A-dome, de vele papieren kraanvogels, en het museum over de inslag en de gevolgen te bezoeken. Hans en ik weten ook, ondanks onduidelijke bewegwijzeringen, het onopvallende monument van het epicentrum te vinden, buiten een dokterspraktijk waarbij de dokter wonderlijk genoeg wist te ontkomen omdat hij toevallig die dag de stad uit was, en naderhand uit dankbaarheid een monument heeft opgericht.
2014, Kyoto, Japan
In Kyoto, Japan, bezoeken Hans en ik tijdens een paar vrije uurtjes in Gion, het oude gedeelte van Kyoto, de Ryozen Kannon tempel met de Bodhisattva Avalokitesvara: dit is de Japanse versie van het graf van de onbekende soldaat - maar dus niet alleen de Japanse soldaat, ook de internationale onbekende soldaat wordt hier herdacht in een kleine Remembrance Hall achterin het complex. Er was naast het monument ook een zijkamertje met grote kabinet-kasten met namen van niet-Japanners die in Japan overleden waren (onder andere ook Nederlanders), en een kast met glazen stolpen vol aarde van alle Tweede Wereldoorlog begraafplaatsen in de wereld: dus ook Nederland.
2014, Tokio, Japan
In Tokio, Japan, bezoeken Hans en ik tijdens een vrije dag onder andere de Yasukuni tempel en het ernaast gelegen Yushukan oorlogsmuseum: een internationaal omstreden tempel omdat er, naast enkele miljoenen geesten van oorlogshelden en -slachtoffers, ook de geesten van 14 (door de internationale gemeenschap aangemerkte) A-classe oorlogscriminelen herdacht worden. Het oorlogsmuseum was een mooi museum dat de oorlog vanuit een, (voor zover we konden oordelen), enigszins objectief maar wel Japans oogpunt vertelde. Jammer alleen dat bijna alles alleen in het Japans was!
2015, Yokohama, Japan
Tijdens onze wereldreis per vrachtschip bezoeken Hans en ik in april de Yokohama Commenwealth Cemetery: een hele mooie begraafplaats van ongeveer 1.500 graven, gelegen op een aantal niveaus tegen een heuvel aan, vlakbij de Botanische Tuin en zelf ook haast een botanische tuin, vol mooie bomen, struiken en planten. We waren er in de kersenbloesemtijd en het stond vol met bloeiende kersenbomen, magnolia's en camelia's in allerlei kleuren. Er worden onder andere Nederlandse krijgsgevangenen herdacht, en we vonden er met behulp van een tuinman zelfs het ene Nederlandse graf, van reservekapitein A.H.W. Selleger. Een erg mooie begraafplaats!
Kirgizië
[terug naar boven]2015, Tashkent
Onze georganiseerde rondreis door deze imposante landen van de zijderoute was zo volgepropt met het vaste programma dat er weinig ruimte was voor hobby-uitstapjes. Toch hebben we 's ochtends, voor vertrek met de bus, in Tashkent nog even zelf gauw een Russische begraafplaats kunnen bezoeken die op 10 minuten afstand van een van onze hotels lag!
2015, Bishkek
In Bishkek was het oorlogsmonument van de stad zelfs onderdeel van de stadswandeling, een mooie houten gallerij met boeken met namen van de gesneuvelden erin.
Ook bezochten we in Bishkek een monument voor de jongerenvereniging Kosomol, en het indrukwekkende oorlogsmonument midden in de stad, geinspireerd door het skelet van een jurt, en een populaire plek voor bruidspaartjes om foto's te maken.
2015, onderweg tussen Karakol en Bishkek
Op gegeven moment sloeg het Tweede-Wereld-Oorlog-spot-virus onderweg in de bus ook over op enkele van onze reisgenoten, en begonnen ze zelf ook (soms ondanks zichzelf) oorlogsmonumenten te spotten! Dit mooie Sovjet-stijl monument met het enorme standbeeld van Mamajev uit Volgograd erop verbeeld vingen we maar een glimp op terwijl we erlangs flitste.
Madeira
[terug naar boven]2018, Funchal
In Funchal, Madeira, hadden we een paar uurtjes vrij voor onze scheepsexcursie van het eiland begon, en zijn we naar de British Cemetery gelopen omdat daar drie Commonwealth oorlogsgraven uit de Tweede Wereldoorlog en drie Commonwealth oorlogsgraven uit de Eerste Wereldoorlog te vinden zouden zijn. Allen waren schijnbaar zeelieden van de Royal of Merchant Navy. We hebben ons suf gezocht in de mooie, overvolle en prachtig begroeide begraafplaats (de beheerder had duidelijk groene vingers!), maar hebben geen één graf gevonden behalve een plaquette op het kapelletje met "Lest we forget" erop, en een of twee grafstenen van mensen die na de oorlogen overleden waren maar vermeld hadden op hun grafstenen dat ze een rol gespeeld hadden in de oorlogen. Niettemin was de begraafplaats heel mooi om rond te lopen!
Maleisië
[terug naar boven]2018, Kuala Lumpur
Als deel van onze scheepsexcursie naar Kuala Lumpur bezoeken we het Nationaal Monument. Die was schijnbaar door dezelfde beeldhouwer gemaakt als de beeldgroep in Washington van het planten van de vlag bij Iwo Jima, maar eerst bezochten we nog een cenotaph voor de Eerste en Tweede Wereldoorlog! Er stonden drie data op – 1914-1918, van de Eerste Wereldoorlog, 1939-1945, van de Tweede Wereldoorlog, en 1948-1960, van de communistische opstand in het land. Terwijl we langzaam richting het nationaal monument liepen begon het te hozen van de regen – gelukkig dat wij onze paraplu bij hadden – en rende iedereen naar het afdak bij het monument om te schuilen. Terwijl we wachtte tot de ergste regen voorbij was konden we het nationaal monument alvast van achteren bekijken. Na bijna 10 minuten gewacht te hebben was de regen wel wat minder geworden, en besloten Hans en ik ervoor te gaan en naar de voorkant van het monument te lopen. De gids had hetzelfde idee gehad en volgde ons al gauw, en de regen werd met de minuut minder hard en stopte kort daarna. Het monument was erg heroisch en strijdvaardig, met 3 triomferende Maleisische soldaten en eentje die een gewonde kamaraad verzorgt, en 2 dode verslagen communistische soldaten.
Malta
[terug naar boven]
We hebben ons in Malta, aan het einde van onze scheepsexcursie, in de buurt van de Pieta Military Cemetery af laten zetten. We hadden de Pieta Military Cemetery van te voren op internet gevonden als een goed loopbare (zo’n 2-2,5 km vanaf de cruiseterminal) en interessante (ruim 1300 graven uit de Eerste Wereldoorlog waarbij ruim tweederde alleen al in het jaar 1915 gesneuveld was, en ongeveer 180 uit de Tweede Wereldoorlog) begraafplaats voor in Malta. Onderweg liepen we langs de Ta-Braxia begraafplaats. Hier waren 4-5 graven uit de Eerste Wereldoorlog te vinden, en 3 uit de Tweede Wereldoorlog. Rond 13:30 waren we bij ons eigenlijke doel, de Pieta Military Cemetery; het was heel erg mooi aangelegd, met verschillende terrassen, mooie perkjes met bloeiende planten en mooie bomen, en overal honingkleurige zandstenen tegels. De oorlogsgraven hier waren anders dan we ze normaal kennen – vanwege de rotsondergrond moesten ze de graven letterlijk uithakken uit de rots, en daarom waren er per graf vaak meerdere soldaten begraven, omdat dat efficienter was. Zeker in de Tweede Wereldoorlog tijdens de bombardementen was het namelijk gevaarlijk om een graf uit te hakken! Omdat er meerdere soldaten in een graf lagen, hadden ze over de hele lengte van het graf hier horizontale platen gelegd waarop dezelfde informatie gegraveerd werd als op een standaard Commonwealth grafsteen stond, per soldaat – dus naam, regimentsinformatie plus -embleem, data, en persoonlijke spreuk van de nabestaande. En vanwege de uniformiteit had ieder oorlogsgraf dezelfde layout of er nu 1 of 6 man in lag.
Toch waren er een paar grafstenen die afweken – misschien later toegevoegd, na de oorlog, door de nabestaanden of zo? Omdat Malta het ziekenhuis was voor Gallipoli en andere slagvelden in de Middelandse Zee, lagen er van de Eerste Wereldoorlog vooral veel Australische en Nieuw Zeelandse soldaten die daar verwond waren geraakt en of onderweg naar Malta overleden waren, of alsnog aan hun verwondingen hier overleden waren. Regelmatig zagen we een klaproos liggen en op gegeven moment vonden we een weggewaaid boekje van de ANZAC-dienst die hier een paar dagen geleden gehouden moet zijn geweest, leuk! Alles was een beetje stoffig, omdat het eiland constant te maken heeft met woestijnzand van de Sahara – bloedregen, noemen ze het als het in de vorm van vuile regendruppels naar beneden komt. Het fijne zand was dus ook duidelijk over de jaren heen in de zachte witte zandstenen grafstenen gebeten – het leek alsof je het er zo af kon vegen maar het stof was onderdeel van de steen geworden. We vonden op gegeven moment een ceramische klaproos van de expositie in de slotgracht van the Tower in Londen in 2014, waar één ceramische klaproos voor iedere Britse soldaat in de slotgracht gezet werd, totaal ruim 900.000. Die zijn naderhand verkocht voor het goede doel en we vinden ze nu op oorlogsbegraafplaatsen over heel de wereld terug – pas nog diegene in Hong Kong.
Het bleek al gauw dat ook alle andere graven die niet van de Commonwealth commissie en de Eerste of Tweede Wereldoorlog waren, een militaire achtergrond hadden. Zo waren er tientallen graven van militairen van tussen de twee Wereldoorlogen. Bijvoorbeeld van neergestorte vliegtuigen, of ongelukken in de kazerne of aan boord. Vaak stond er dan ook bij “per ongeluk gedood”. En bij de persoonlijke grafstenen van de Eerste Wereldoorlog stond er met enige regelmatig in welk ziekenhuis ze overleden waren, om te benadrukken hoe belangrijk de ziekenhuis-rol van Malta in de Eerste Wereldoorlog was. Ongeveer in het midden van de achterkant van de begraafplaats stond het typische kruis van Commonwealth oorlogsgraven, omringd door kransen. Allerlei ambassades, organisaties en notabelen hadden duidelijk een krans gelegd tijdens de ANZAC ceremonie, en er lag ook een hele stapel individuele kruisjes, versierd door kinderen.
Toen we nog een laatste gedeelte van de oorlogsgraven bekeken hadden en een tweede ceramische klaproos vonden (deze was stevig vastgeklonken in een metalen beugel bovenaan het graf) waren we onderhand wel uitgekeken, we hadden onderhand de hele begraafplaats bezocht en ieder onderdeel ervan was echt heel erg mooi. Er waren delen voor vrouwen van militairen, kinderen van militairen, en er was zelfs een apart gedeelte aangelegd voor zusters en verzorgers in de ziekenhuizen die overleden tijdens de Eerste Wereldoorlog. En één grafzerk was inmiddels echt helemaal door-verweerd, en werd alleen nog bij elkaar gehouden door de marmeren plaat aan de voorkant met de inscriptie erop.
We hadden toen we hier klaar waren nog tijd zat, dus we in Ta-Braxia vlakbij (dat lag toch op de route terug naar het schip) even lekker een vossenjacht te houden naar de ongeveer 7 graven van de Eerste en Tweede Wereldoorlog die daar zouden moeten liggen; die begraafplaats was groter dan Pieta, dus het zou wel een onmogelijke opdracht zijn, maar het gaf ons wat te doen! Het klinkt misschien vreemd maar het is een soort van treasurehunt en gewoon leuk om te doen. Door op te splitsen en zo de verschillende delen van de graafplaats afzonderlijk te verkennen konden we wonderlijk genoeg alle 5 van de Eerste Wereldoorlog en alle 3 van de Tweede Wereldoorlog vinden. Je kunt maar een hobby hebben, we krijgen er zo in ieder geval lekker wat beweging mee in de buitenlucht, en komen op niet-toeristische plekjes! Het was inmiddels bijna 14:50 en we liepen net tevreden met ons uitstapje naar de ingang die op een kier stond, toen we een opzichter met een hangslot aan zagen komen. Oeps! Hij had ons gezien omdat we inmiddels in het zicht van de ingang liepen, en liet ons naar buiten maar toen we eruit waren ging de poort op slot. We hadden geluk gehad dus!
Namibië
[terug naar boven]2008, Omgeving tussen Fish Rivier Canyon en Namib Rand Nature Reserve
Tijdens onze rondreis door Zuidelijk Afrika komen we toevallig onderweg twee Commonwealth (WW1) begraafplaatsen tegen. Deze hierboven was tussen Fish Rivier Canyon en Namib Rand Nature Reserve, en kwamen we op 4 maart tegen. In beide lagen lokale jongens en mannen die hebben moeten vechten voor ideeën en politiek die vele duizenden kilometers verderop bepaald werd: opvallend, en ironisch, is dat vriend en vijand, Duitser en "Engelse" Zuid Afrikaan, naast elkaar liggen begraven.
2008, Omgeving tussen Rehoboth en Keetmanshoop
Tijdens onze rondreis door Zuidelijk Afrika komen we toevallig onderweg twee Commonwealth (WW1) begraafplaatsen tegen. Deze hierboven lag tussen Rehoboth en Keetmanshoop en kwamen we toevallig op 25 maart tegen. In beide lagen lokale jongens en mannen die hebben moeten vechten voor ideeën en politiek die vele duizenden kilometers verderop bepaald werd: opvallend, en ironisch, is dat vriend en vijand, Duitser en "Engelse" Zuid Afrikaan, naast elkaar liggen begraven.
2008, Windhoek
Vlak buiten Windhoek (ook 25 maart) zagen we een bordje voor “Heroe’s Acres”, tegen een bergwand groots opgezet begraafplaats met monument. We zijn naar de immense zwart stenen poort gereden met enorme beelden aan beide kanten – maar nergens stond iets waardoor we iets wijzer zijn geworden en de bewaker wist ons ook niet te vertellen waar het voor was!
Nederland
[terug naar boven]2018, Bergen op Zoom
Om het een klein beetje binnen de perken te houden zetten we onze (al dan niet oorlogsgerichte) uitstapjes binnen Nederland niet op onze website, maar deze konden we niet weerstaan en moeten we toch even vermelden op deze pagina: we bezochten (na een lekker kerstdiner onderweg terug naar huis) op Eerste Kerstdag 's avonds laat in het donker de Canadeseen daarnaast de BritseCommonwealth begraafplaatsen langs de snelweg buiten Bergen op Zoom, waar ieder graf een kaarsje gekregen had, een gewoonte die in steeds meer oorlogsbegraafplaatsen in Nederland plaatsvindt met de kerst en op speciale dagen. Een heel bijzonder gezicht in het donker, en het verrastte ons hoe druk het was!
Nieuw Zeeland
[terug naar boven]2014, Nieuw Zeeland
We wisten dat Nieuw Zeeland een rol had gespeeld in de Eerste Wereldoorlog en hadden dan ook tijdens het thuis voorbereiden van de route alvast een aantal begraafplaatsen opgezocht om te bezoeken. We hadden niet verwacht om zo VEEL monumenten tegen te komen als we deden - ieder dorpje had wel een aantal, van een eenvoudige obelisk voor zo'n 20 jongens uit een kleine boerengemeenschap tot grote herdenkingspoorten, bibliotheken, parken en natuurlijk de indrukwekkende begraafplaatsen. Sommige monumenten zouden we zonder leuke gesprekken met locals zelfs nooit gevonden hebben, zoals een rij hoge limoenbomen in het kleine plaatsje Greytown, die geplant waren voor alle jongens en mannen uit de regio die ver weg in Europa gesneuveld waren. We hebben op onze Nieuw Zeeland website ook een aparte pagina met monumenten gemaakt, gewoon omdat het er zo veel waren; die kun je HIER vinden.
2018, Auckland
Tijdens onze wereldcruise in 2018 doen we met z'n tweetjes door de stad Auckland wandelen in Nieuw Zeeland, waarbij we een paar oorlogsgedenktekens bezoeken onderweg. Als eerste liepen we naar het monumentje voor de havenwerkers, dat een beetje verloren stond naast een koffietentje. Dit is, denkt men, het oudste of een van de oudste Eerste Wereldoorlogmonumenten in Nieuw Zeeland, het is namelijk al in 1915 opgericht! Het heeft schijnbaar jarenlang in de opslag gestaan totdat een Holocaust overlevende van de Tweede Wereldoorlog het in 2000 heeft laten restaureren en terugzetten op zijn plek. In het mooie heuvelachtige Albert Park stond een monument voor de Nieuw Zeelandse soldaten die in de Zuid-Afrikaanse oorlogen gevallen waren van 1900-1901. Het was een levensgroot beeld van een soldaat in wit marmer op een sokkel met een fonteintje van een waterspuwer die in een bakje zou moeten spuiten. Vlakbij stond een vlaggenmast-constructie die op een zeilmast moest lijken, geflankeerd aan beide kanten met kanonnen op rails – van een schip, misschien?
2018, Tauranga
Kort na vertrek op onze excursie naar Rotorua rijdt de bus langs het Eerste Wereldoorlog monument aan de kust van Tauranga, een gezellige slaperige kustdorpje vol vakantiehuisjes en mooie uitzichten over het water.
Noord Korea
[terug naar boven]2013, Noord Korea
Je kunt in Noord Korea geen dag doorkomen zonder een directe of indirecte verwijzing naar de Korea Oorlog, en de obsessieve anti-Amerika propaganda kwam ons regelmatig de neus uit! Maar het was een fascinerende reis...
Oostenrijk
[terug naar boven]2014, St. Koloman, Oostenrijk
In het kleine dorpje St. Koloman in Oostenrijk, onze standplaats voor een weekje winters wandelen, staat ons hotel tegenover de dorpskerk, waar een aparte kapel ingericht is voor alle jongens en mannen die uit het dorp komen en in de Eerste en Tweede Wereldoorlog gevallen zijn. De kleine emaille foto's van iedere man zijn best indrukwekkend.
2017, Gosau
In Januari 2017 zijn we weer een weekje winters gaan wandelen in Oostenrijk, en vonden in het plaatsje Gosau een mooi monument bij het gemeentehuis voor soldaten van de Eerste en Tweede Wereldoorlog, waarbij ze in de Tweede vooral veel aan het Oostfront gevallen waren. We vonden ook nog twee herdenkingsplaquettes op een kerkmuur van soldaten die in de Tweede Wereldoorlog gesneuveld waren.
2017, Hallstat
In de "tourist-trap" Hallstat konden we een mooi groot monument voor de Eerste en Tweede Wereldoorlog tegen de bergwand niet missen!
2017, Faistenau
In Faistenau hebben we niet alleen een dorpsmonument gevonden voor beide Wereldoorlogen, maar ook een kerkmuur vol persoonlijke herdenkingsplaquettes voor soldaten en scherpschutters (vanwege de vele schuttersverenigingen hier).
2017, Autobahn, onderweg
Tijdens de rit terug naar Nederland zagen we in een wegrestaurantje onderweg in de vallei een kleine erebegraafplaats, en het kriebelde behoorlijk om ernaar toe te gaan maar het was te ver weg!
Portugal
[terug naar boven]
We doen in Portugal tijdens onze wereldcruise geen excursie maar gaan een eindje wandelen naar de St. Georges kerk en begraafplaats, de enigste Engelse kerk in Lisbon. Deze begraafplaats stamt uit de tijd van Oliver Cromwell, die in 1654 met de koning van Portugal afsprak om een stuk land beschikbaar te stellen voor het begraven van Engelsen die in Portugal woonde en werkte. De huidige kerk stamt uit 1889. Voor ons was vooral interessant dat de begraafplaats 31 Commonwealth oorlogsgraven bevatte: 5 uit de Eerste Wereldoorlog, en 26 uit de Tweede Wereldoorlog. De begraafplaats was verrassend groot, stampensvol graven, en vol groen en bomen, haast overwoekerd op sommige plekken. We waren er rond 11:30 en hebben er tot 13 uur rondgewandeld, want er was zo veel te zien! Het bleek dat er niet alleen Engelsen lagen, de oudste graven die wij konden vinden dateerde van begin 1800 (de begraafplaats bestond al vanaf het verdrag uit 1654), maar ook best wel wat Nederlanders, en nog allerlei andere nationaliteiten, tot heel recent toe. Lissabon is een havenstad, met duidelijk al eeuwenlang een internationale bezetting, en die buitenlanders die niet gerepatrieerd wilde of konden worden werden hier door de eeuwen heen begraven. We vonden een aantal van de Eerste Wereldoorlog graven, en aan de andere kant van de begraafplaats een groepje van Tweede Wereldoorlog graven, gegroepeerd naar gebeurtenis. Zo was er een vliegtuigongeluk, de “Golden Horn”, op 9 januari 1943, waarin totaal zes mensen gesneuveld zijn en bij elkaar lagen in dezelfde soort graven. Bijna alle Tweede Wereldoorlog graven waren van luchtmacht en vliegtuig-gerelateerde ongevallen.
Rusland
[terug naar boven]2013, Rusland
Tijdens onze rondreis door Rusland over de Volgarivier vonden Hans en ik in kleine dorpjes en grote steden monumenten en eeuwige vlammen ter nagedachtenis aan de Eerste en Tweede Wereldoorlog, en natuurlijk ook de Russische Revolutie. Deze selectie in willekeurige volgorde geeft maar een hele kleine indruk van al die monumenten... Als laatste willen we nog even speciaal het oorlogsschip de Aurora noemen, in Sint Petersburg, dat het startschot voor de Russische Revolutie gegeven heeft.
2013, Volgograd, Rusland
De eerste keer dat we Volgograd bezoeken tijdens onze mooie herfsttocht over de Volgarivier, bezoeken we veel bijzondere locaties in de stad die belangrijk waren voor Stalingrad/Volgograd in de tweede wereldoorlog, of iconische beelden zijn geworden ervan: zoals het "Pavlovhuis", de verwoeste bloemfabriek, de kelder waar veldmaarschalk Friedrich Paulus zijn hoofdkwartier had, de bekende fontein bij het treinstation, en natuurlijk de monumentale Mamajev Kurgan, waarbij het bekende beeld van "het moederland" eigenlijk maar een klein onderdeel van het gehele complex is op de heuvel waar zo hard om gevochten is door de Duitsers en de Russen.
De tweede keer dat we Volgograd bezoeken tijdens onze mooie herfsttocht over de Volgarivier, gaan Hans en ik mee met de optionele excursie naar de Rossoshky Duitse en Russische oorlogsbegraafplaats buiten de stad. Er worden nog altijd Duitse namen toegevoegd aan de brede strook namen rondom het grote massagraf, aangezien het nog maar relatief kortgeleden is dat de Duitsers in Rusland mogen zoeken naar gevallenen.
Schotland
[terug naar boven]2009, Schotland
In Engeland en Schotland heeft iedere stad of dorpje wel een monument voor de lokale gevallenen van de Eerste en Tweede Wereldoorlog. We hebben er dan ook veel onderweg gezien. Maar een hele bijzondere plek was vlakbij Fort William, waar een monument stond voor de commando's die hier in Schotland getraind hadden gedurende de Tweede Wereldoorlog, en vooral indrukwekkend was de “Remembrance Circle” (cirkel van herinnering) vlakbij waar soldaten die tijdens oorlogen vanaf de Tweede Wereldoorlog tot nu toe gevallen zijn (bijvoorbeeld ook Irak en Afghanistan), of naderhand een natuurlijke dood gestorven zijn, herinnerd worden door foto’s, kruizen, bloemen, geplastificeerde gedichten en brieven, de papieren of stoffen papavers die in Engeland als symbool voor de wereldoorlogen gebruikt worden, en zelfs schelpenzand. Heel mooi om te bezoeken!
Singapore
[terug naar boven]2015, Singapore
Tijdens onze wereldreis per vrachtschip bezoeken Hans en ik eind februari de Japanse begraafplaats, de "Japanese Cemetery Park" in Singapore. Het werd tussen 1891 en 1973 gebruikt voor de Japanse gemeenschap, en is met 910 graven op ruim 29.000 vierkante meter, (een immense ruimte in het krappe Singapore) de grootste Japanse begraafplaats buiten Japan in heel Zuidoost Azië. Het is niet echt een oorlogsbegraafplaats, maar het werd wel gebruikt voor Japanse soldaten en burgers die tijdens de oorlog overleden, en Japanners die vlak na de oorlog in kampen overleden terwijl ze op repatriëring wachtte. Er staat ook een altaar ter nagedachtenis aan de gevallenen in de "Pacific War", oftewel het gedeelte van de Tweede Wereldoorlog dat zich in Azië afspeelde. De grote, oude tropische bomen en vele bogen met bloeiende bougainvillea gaven de begraafplaats een hele mooie, serene uitstraling.
Ook bezoeken Hans en ik in Singapore de Kranji War Cemetery and Singapore Memorial: op een hoge heuvel gelegen, in een tropische onweersbui, hebben we hier rondgelopen. De blikseminslagen vlakbij waren bijna even indrukwekkend als de begraafplaats zelf, die erg mooi aangelegd en onderhouden was. Hier zijn vele kleine en grote memorials te vinden, en onder andere 4.400 graven van de Tweede Wereldoorlog, 64 van de Eerste Wereldoorlog. Op de Singapore Memorial worden tevens nog eens ongeveer 24.000 man herdacht zonder bekende begraafplaats.
2018, Singapore
We hebben in Singapore tijdens onze wereldcruise geen excursies geboekt, en gaan vooral op pad met de bedoeling om een lekkere wandeling te maken. Maar onderweg komen we het “Reflections at Bukit Chandu” museum tegen, en omdat het museum gratis bleek te zijn en airco had, en het buiten bloedheet en vochtig was, hebben we in de heerlijke koelte van het kleine museumpje rondgelopen tot we het te koud kregen en weer naar buiten zijn gegaan. Er is hier erg hard gevochten tegen de Japanners, en dit museum was in een oude Britse bungalow die tijdens het gevecht in het centrum van de strijd had gelegen. De soldaten van het 1e en 2e Malay Regiment hebben hier de laatste slag om Singapore gevochten maar moesten zichzelf op 15 februari 1942 overgeven aan de Japanners.
Spanje
[terug naar boven]2018, Bilbao
Een paar kilometer van het vliegveld in Bilbao vandaan ligt de enigste Commonwealth begraafplaats in Spanje – er is ook nog een Duitse begraafplaats in Spanje, schijnbaar, maar die ligt vlakbij Madrid, dat was op deze reis een beetje ver omrijden voor ons! De ligging bleek weer een oude Engelse begraafplaats te zijn die in de loop der tijd ook voor andere nationaliteiten gebruikt is, en in ieder geval vanaf eind 19e eeuw graven had liggen. De begraafplaats zelf was niet zo goed onderhouden en onderkomen, maar het kleine stukje dat als Commonwealth begraafplaats was aangelegd was keurig onderhouden, vol kleurrijke bloemen en mooie struiken. Erg mooi! Er stond op de plint waarin het gastenboek bewaard wordt een bordje dat het gastenboek helaas door omstandigheden niet permanent in de plint beschikbaar kan liggen, maar dat als het er niet ligt, de verzorger van de begraafplaats het in beheer heeft. Er stond een prachtige palmboom die als een parasol schaduw wierp over een deel van het ereveldje, en we hebben er even uitgebreid rondgekeken; er lagen graven van de Eerste en Tweede Wereldoorlog, en los van de Commonwealth soldaten (waaronder ook een enkele Nieuw Zeelander en Australiër) lagen er ook twee Polen, met de karakteristieke enigszins puntige grafstenen. We hebben gemerkt dat je aan de vorm van de grafsteen vaak al kunt zien of het Commonwealth, Nederlands of Pools is – zo waren de Nederlandse graven in Hong Kong juist veel boller afgerond dan de standaard Commonwealth grafstenen.
2018, Oviedo
Tijdens onze rondrit door Noord-Spanje bezochten we de “Cementerio del Salvador” begraafplaats in Oviedo, waar een monument en massagraf voor slachtoffers van de Spaanse Burgeroorlog lagen. Die begraafplaats bleek echter bij aankomst zo groot te zijn dat we maar gelijk het kantoortje ingestapt zijn om te vragen waar we moesten zijn (en waar de wc’s waren…). De man achter het bureau maande ons te wachten toen hij begreep wat we zochten (het ging uiteraard weer allemaal in het Spaans), verdween halverwege een trappenhuis, en trommelde een andere medewerker op om ons er zelfs speciaal naar toe te brengen! De medewerker vertelde ons onderweg naar het massagraf dat de grote vierkante platen in de muren van de speciale gebouwen op de begraafplaats (zoals we ook in Bilbao gezien hadden) waren om grafkisten in te schuiven als alternatief om ze te begraven, of om de resten van graven uit de begraafplaats die om wat voor reden opgegraven waren in te leggen. Het massagraf was indrukwekkend!
Turkmenistan
[terug naar boven]2015, Ashgabat
Onze georganiseerde rondreis door deze imposante landen van de Zijderoute was zo volgepropt met het vaste programma dat er weinig ruimte was voor hobby-uitstapjes. Toch hebben we de lokale gidsen wel zo gek kunnen krijgen om een aantal oorlogsmonumenten aan te wijzen of er langs te lopen, zoals dit imposant monument ter nagedachtenis aan de Tweede Wereldoorlog, buiten Ashgabat, in Turkmenistan!
Zuid-Afrika
[terug naar boven]2016, Ermelo
In september 2016 sprongen we 's ochtends op de rem, vlak na vertrek in het plaatsje Ermelo in Zuid-Afrika; want opeens zagen we een heus Eerste en Tweede Wereldoorlog monument! Die hadden we toch echt niet verwacht te zien op deze reis! Het stond in een parkje en we konden er mooi vlakbij parkeren dus we hebben even de gelegenheid genomen om er naar te kijken. Altijd bijzonder zoiets.
Verenigde Staten
[terug naar boven]2015, Philadelphia
Tijdens onze wereldreis per vrachtschip in 2015 hebben we in Philadelphia eerst braaf de toeristische hoogtepunten van deze mooie, Europees-aandoende stad bezocht voor we ons weer in onze hobby hebben uitgeleefd. De Korea-Oorlog met name dit keer, een heel indrukwekkend monument dat we uitgebreid bekeken hebben ondanks de regen! Het vlakbijgelegen Vietnam-monument was ook indrukwekkend.
